Opinie: Wikipedia, de verdeelde encyclopedie

7 februari 2019
De online encyclopedie Wikipedia en haar gebruikers ('Wikipedianen') hebben voor hun artikelen neutraliteit en zakelijkheid hoog in het vaandel staan. Achter deze artikelen kan het er echter heet aan toegaan, zoals ook bleek bij de met veel ruzies gepaard gaande afzetting van een moderator in augustus 2018.

Wikipedia zegt de encyclopedie te zijn waar iedereen aan kan bijdragen. Dat dit ook zijn keerzijde heeft, blijkt uit de talrijke discussies die gevoerd worden tussen verschillend denkende gebruikers. Soms over belangrijke zaken, vaak ook over - voor de lezer - bijzaken als de spelling van een titel. Er bestaat een richtlijn 'Koel blijven', maar dat blijkt in de praktijk niet altijd even gemakkelijk. Op een digitaal platform is een onvriendelijke opmerking snel getypt. Een ander probleem is de verschillende visies op relevantie van een onderwerp. De een is hier zeer strikt in ('Een busstation zonder goede bronnen? Weg ermee!') terwijl de ander hier soepeler in is ('Het busstation is te vinden op de kaart - onderwerp bestaat en is relevant genoeg!').

Hoe kan er dan toch consensus bereikt worden? In het uiterste geval kan een moderator de knoop doorhakken en de discussie beëindigen door bijvoorbeeld het betreffende artikel - al dan niet tijdelijk - te beveiligen of gebruikers - eveneens al dan niet tijdelijk - te blokkeren. Deze twee mogelijkheden hebben gewone gebruikers niet, net als het kunnen verwijderen van een artikel. Naast de 43 moderatoren die op Wikipedia actief zijn, bestaan er ook zogeheten stewards en bureaucraten. Zij kunnen gebruikers extra rechten geven - mits daar een stemming aan vooraf is gegaan waarbij de 'community' inspraak heeft om een gebruiker wel of niet deze rechten toe te vertrouwen.

Wanneer een artikel duidelijk onzin, auteursrechten- of privacyschendend, reclame of zelfverheerlijking is mag een moderator dit artikel direct verwijderen. In alle andere gevallen wordt een artikel op een beoordelingslijst geplaatst, waarna iedere gebruiker zijn of haar mening erover kan geven. Na een periode van twee weken beslist een moderator op basis van gegeven argumenten of het artikel verwijderd moet worden. Niet altijd naar tevredenheid van de betrokken gebruikers en over wel of niet behoud wordt soms na verwijdering ook nog lang gediscussieerd.

Afzetting van een moderator

De snel escalerende sfeer was in augustus 2018 een overduidelijk te zien. Gebruiker J stoorde zich al langer aan het in zijn ogen dictatoriale gedrag van moderator M. Toen die laatste een artikel verwijderde onder een tamelijk vage argumentatie en vervolgens niet naar tevredenheid inging op Js argumenten, besloot J een afzettingsprocedure te starten. Volgens de regels van deze legitieme procedure om een verkozen moderator de rechten af te nemen, stelde J op 18 augustus M op de hoogte dat hij het vertrouwen in haar opzegde.

J vond veel tegenstanders op zijn weg. M blijkt een gewaardeerd moderator te zijn; ze is erg actief op het gebied van vandalismebestrijding. Bij de stemming - minstens een kwart van de stemmers moet eveneens het vertrouwen opzeggen - leek afzetting niet gehaald te worden. Beide kampen voerden felle discussies. Hoewel Js analyse in meer of mindere mate gedeeld werd door een aantal anderen, bleven vrijwel alle moderatoren achter M staan (net als de meerderheid van de 'gewone gebruikers'). Sommigen stemden 'neutraal', in de hoop dat dit voor M aanleiding zou zijn om haar gedrag te veranderen.

Toen M ondertussen haar gearchiveerde overlegpagina's liet verwijderen, veranderde de verhouding. Het laten verdwijnen van vroeger overleg zien bepaalde gebruikers als het laten verdwijnen van onwelgevallig bewijsmateriaal en gaf sommigen aanleding om het vertrouwen op te zeggen. Tegen het eind van de procedure, die een week duurde, werden vanuit beide kampen oproepen verstuurd om te gaan stemmen. Zelfs naar gebruikers die al enkele jaren niet meer actief waren. Dit is inmiddels opgelost door in te stellen dat alleen actieve(re) gebruikers stemrecht hebben.

Hoe dan ook, bij het sluiten van de stemming bleek dat ongeveer 27,5 procent van de geldige stemmers voor afzetting gekozen heeft. De afzetting is ten einde, maar het onderwerp is daarmee niet zomaar afgesloten. Net als andere 'oude koeien' vallen nog maanden later harde woorden over deze gebeurtenis. Niet voor niets wordt in een enquête uit 2018 door bijna de helft van de ondervraagde gebruikers (303 in totaal) aangegeven dat ze de werksfeer 'ruzieachtig' vinden. Niettemin viel ook een aantal keren het woord 'constructief': mogelijk is er nog hoop voor deze toch zo vaak onderling verdeelde encyclopedisten?

Bronnen

Disclaimer: De oorspronkelijke auteur van dit artikel is betrokken als Wikipedia-gebruiker en heeft naast Wikipedia-pagina's ook eigen ervaring gebruikt voor de inhoud van de tekst. Mede vanwege deze achtergrond is besloten om namen te anonimiseren.