Israël kiest opnieuw een nieuw parlement
18 september 2019
(t/m 10 oktober 2019 bijgewerkt)
Op dinsdag 17 september [1] was Israël opnieuw naar de stembus gegaan nadat het het formeren van een nieuwe regering na de verkiezingen op dinsdag 9 april eerder dit jaar was mislukt. Ditmaal ging het om het verkiezen van de 22ste Knesset,[2] die op donderdag 3 oktober werd geïnstalleerd.[3]
Aanloop[bewerken]
De verkiezingen draaiden met name om de vraag of men zittend premier Netanyahu van de rechts-liberale Likud voor de vijfde maal aan de macht wenste te zien of juist niet. Een belangrijke rol hierbij was weggelegd voor de beschuldigingen van corruptie waarmee Netanyahu zich al enige tijd geconfronteerd ziet en die bij een deel van de kiezers slecht valt terwijl een ander deel zich daar niet druk over maakt. Mocht Netanyahu zijn premierschap kunnen voortzetten dan zou hij immuniteit genieten en (voorlopig) niet strafrechtelijk vervolgd kunnen worden.
Een ander punt was de militaire dienstplicht voor ultra-orthodoxe jongeren. De twee ultra-orthodoxe partijen in de Knesset (het parlement), te weten Shas en Verenigd Thora-Jodendom,[4] zijn mordicus tegen terwijl veel andere partijen ook dezen aan de verplichte dienstplicht willen onderwerpen, waar ze tot nu toe nog altijd van vrijgesteld zijn geweest. Met name de seculier-nationalistische Yisrael Beitenu en (betrekkelijke) nieuwkomer Kahol Lavan (en) willen dit privilege ongedaan maken.
Netanyahu probeerde de rechtse kiezers aan zich te binden door te beloven delen van de Westelijke Jordaanoever bij Israël in te lijven, wat uiteraard tegen het zere been van de Palestijnen was en ook slecht viel in de rest van de Arabische wereld.
Opmerkelijk is dat de meeste deelnemers aan de verkiezingen bestonden uit samenwerkingsverbanden. Zo is het seculier-centrale Kahol Lavan (Blauw en Wit) uit drie partijen opgebouwd: Hosen L'Yisrael (en) (Veerkracht Israël) van Benny Gantz, Yesh Atid van Yair Lapid en het kleinere Telem (en) van Moshe Ya'alon. Voormalig legerleider Gabi Ashkenazi (en) stond als onafhankelijke kandidaat op de lijst (Gantz en Ya'alon zijn eveneens oud-legerleiders). Kahol Lavan deed voor het eerst bij de vorige verkiezingen mee.
De Arabische partijen hadden hun Gezamenlijke Lijst nieuw leven ingeblazen en opnieuw gevormd uit (het communistische) Hadash,[5] (de socialistische) Balad, (het islamistische) Ra'am en (het centrumrechtse) Ta'al. Bij de vorige verkiezingen waren enerzijds Hadash-Ta'al en anderzijds Ra'am-Balad gezamenlijk opgetrokken.
Verder waren er drie nieuwe allianties, te weten Yamina (en), HaAvoda-Gesher (en) en de Democratische Unie (en).
Yamina omvat de rechts-nationalistische partijen. Het wordt geleid door Ayelet Shaked en wordt gevormd door Nieuw Rechts enerzijds (eind 2018 door Shaked en Naftali Bennett opgericht) en de religieuze Unie van Rechtervleugel Partijen (en) anderzijds (bestaande uit Tkuma (en) alsmede HaBayit HaYehudi oftewel Het Joodse Huis waar Shaked en Bennett zich van hadden losgemaakt). Yamina was van plan zich direct na de verkiezingen te ontbinden maar heeft dit pas op 10 oktober gedaan. Ze zal wel als een eenheid blijven optreden wanneer het om coalitiebesprekingen gaat.
Dan was er nog de samenwerking tussen HaAvoda oftewel de aloude sociaal-democratische Arbeidspartij en nieuwkomer Gesher (en). Laatste werd eind 2018 opgericht door Orly Levy, die was weggelopen uit Yisrael Beitenu.
Ten slotte de Democratische Unie (HaMaḥaneh HaDemokrati) die is samengesteld uit de seculier-linkse Meretz, de afgelopen zomer door voormalig premier en oud-legerleider Ehud Barak opgerichte Israëlische Democratische Partij (en) (Yisrael Demokratit),[6] de Groene Beweging (en) (HaTnu'a HaYeruqa) en HaAvoda-afvallige Stav Shaffir (en) die de leiding van de Groene Beweging op zich heeft genomen.
Voorts was er nog een - zij het geringe - kanshebber, de ultra-nationalistische en ultra-religieuze Otzma Yehudit (en),[7] die in juni dit jaar uit de Unie van Rechtervleugel Partijen was gestapt en waar vanwege haar radicale standpunten het nodige om te doen was geweest.[8]
Uitslag[bewerken]
De uitslag lijkt sterk op die uit het voorjaar. Likud en Kahol Lavan komen als de grote overwinnaars uit de bus met bijna een zelfde aantal zetels, te weten 33 voor Kahol Lavan en 32 (aanvankelijk 31) voor Likud, enkele zetels minder dan vorige maal toen beiden 35 zetels wisten te scoren.
Het samengaan van de Arabische partijen heeft hun geen windeieren gelegd want ze zijn met dertien zetels de derde partij in het parlement geworden, een plus van drie ten opzichte van de vorige keer als men voor het gemak de behaalde zetels in april bij elkaar optelt.
Hierna volgt Shas met negen zetels, op zijn beurt gevolgd door Yisrael Beitenu met acht en Verenigd Thora-Jodendom met zeven zetels (aanvankelijk ook acht). Shas gaat er hierdoor eentje op vooruit maar Yisrael Beitenu zelfs drie wat te danken lijkt aan haar uitgesproken stellingnames in de aanloop naar de verkiezingen. Verenigd Thora-Jodendom verliest er eentje.
Hekkensluiters zijn de drie nieuwe samenwerkingsverbanden: Yamina komt uit op zeven, HaAvoda-Gesher op zes en de Democratische Unie op vijf zetels. Afgezet tegen wat ze gehaald zouden hebben als ze bij de vorige verkiezingen ook hadden samengewerkt, heeft Yamina twee zetels en de Democratische Unie (waarbinnen Meretz bepalend is) een zetel gewonnen. HaAvoda-Gesher (waarbinnen HaAvoda / de Arbeidspartij overheerst) heeft het enorme verlies van HaAvoda bij de vorige verkiezingen niet ongedaan weten te maken en is gelijk gebleven.
Otzma Yehudit valt door de kiesdrempel buiten de boot terwijl de overige deelnemende partijen hooguit slechts tienden van procenten van het totale aantal stemmen in de wacht hebben gesleept.
| partij / samenwerkingsverband |
andere naam | positie | zetels | zetels onder |
verschil | verschil onder |
percentage | stemmen | opmerkingen |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Kahol Lavan (en) | Blauw en Wit | seculier-midden | 33 | -2 | 25,95% | 1.151.214 | |||
| * Hosen L'Yisrael (en) | Veerkracht Israël | centrum | 14 | 0 | |||||
| * Yesh Atid | Er is een Toekomst | centrum | 13 | -2 | |||||
| * Telem (en) | centrum-rechts | 5 | 0 | ||||||
| * onafhankelijk | 1 | 0 | |||||||
| Likud [9] | rechts-liberaal | 32 | -7 | 25,10% | 1.113.617 | ||||
| al-Qa'imah al-Mushtarakah/ HaReshima HaMeshutefet |
Gezamenlijke Lijst | Arabische belangen | 13 | +3 | 10,60% | 470.211 | hersteld oud samenwerkingsverband | ||
| * Hadash [5] | communistisch | 5 | +1 | ||||||
| * Ra'am | Verenigde Arabische Lijst | islamistisch | 3 | +1 | |||||
| * Balad | socialistisch | 3 | +1 | ||||||
| * Ta'al (en) | centrum-rechts | 2 | 0 | ||||||
| Shas | ultra-orthodox (sefardisch) | 9 | +1 | 7,44% | 330.199 | ||||
| Yisrael Beitenu | seculier-nationalistisch | 8 | +3 | 6,99% | 310.154 | ||||
| Yahadut HaTorah HaMeuhedet | Verenigd Thora-Jodendom | ultra-orthodox (asjkenazisch) | 7 | -1 | 6,06% | 268.775 | |||
| * Agudat Yisrael (en) | chassidisch | 4 | 0 | ||||||
| * Degel HaTorah (en) | mitnagdisch | 3 | -1 | ||||||
| Yamina (en) | (religieus) rechts-nationalistisch | 7 | +2 | 5,87% | 260.655 | nieuw samenwerkingsverband, na de verkiezingen opgeheven | |||
| * Iḥud Miflagot ha-Yamin [10] | Unie van Rechtervleugel Partijen | religieus rechts-nationalistisch | 4 | -1 | |||||
| ** HaBayit HaYehudi | Het Joodse Huis | religieus rechts-nationalistisch | *2 | *-1 | |||||
| ** Tkuma (en) | religieus rechts-nationalistisch | *2 | *0 | ||||||
| * HaYamin HeHadash | Nieuw Rechts | rechts-nationalistisch | 3 | +3 | bij de vorige verkiezingen geen zetels | ||||
| HaAvoda-Gesher (en) | Arbeidspartij-Gesher | centrum-links | 6 | 0 | 4,80% | 212.782 | nieuw samenwerkingsverband | ||
| * HaAvoda | Arbeidspartij | sociaal-democratisch | 5 | -1 | |||||
| * Gesher (en) | centrum-links | 1 | +1 | bij de vorige verkiezingen geen zetels | |||||
| HaMaḥaneh HaDemokrati (en) | Democratische Unie | links | 5 | +1 | 4,34% | 192.495 | nieuw samenwerkingsverband | ||
| * Meretz | seculier-links | 3 | -1 | ||||||
| * HaTnuʿa HaYeruqa (en) | Groene Beweging | milieu | 1 | +1 | niet meegedaan aan de vorige verkiezingen | ||||
| * Yisrael Demokratit (en) | Israël Democratische Partij | centrum-links | 1 | +1 | nieuwe partij | ||||
| Otzma Yehudit (en) | religieus ultra-nationalistisch | 0 | 0 | 1,88% | 83.609 | bij de vorige verkiezingen geen zetels | |||
| Totaal / Opkomst | 120 | 69,83% | 4.465.168 |
NB. Dit is de officiële uitslag.[11][12] Deze is dinsdagavond 24 september bekendgemaakt en wijkt in zoverre van de voorlopige af dat Likud op 32 is uitgekomen in plaats van 31 en Verenigd Thora-Jodendom op 7 in plaats van 8. Op een zestal stembureau's was er vermoedelijk zodanig sprake geweest van valsheid in geschrifte dat de uitslagen aldaar in het uiteindelijke resultaat niet zijn meegenomen. De opkomst lag bijna anderhalf procent hoger dan bij de vorige verkiezingen en is op 69,8 procent uitgekomen. De kiesdrempel is onveranderd gebleven, namelijk 3,25 procent (is gelijk aan vier zetels).
Om meer kans op restzetels te maken, waren de volgende partijen lijstverbindingen aangegaan:
- Likud en Yamina
- Kahol Lavan en Yisrael Beitenu
- Shas en Verenigd Thora-Jodendom
- HaAvoda-Gesher en de Democratische Unie
Nog wat opmerkingen naar aanleiding van de onderverdeling in de tabel.
Voor het verlies van twee zetels bij Kahol Lavan (Blauw en Wit) draaide Yesh Atid helemaal op.
Van de winst bij de Gezamenlijke Lijst van de Arabische partijen heeft alleen Ta'al niet geprofiteerd.
De - uiteindelijke - terugval van een zetel bij Verenigd Thora-Jodendom kwam op rekening van Degel HaTorah.
Dankzij het samenwerkingsverband wat Nieuw Rechts is aangegaan (Yamina), heeft ze nu drie zetels verkregen. Bij de vorige verkiezingen had ze zelfstandig meegedaan en zou ze drie à vier zetels hebben binnengehaald ware het niet dat ze onder de kiesdrempel uitkwam zodat de te vergeven zetels aan haar neus voorbijgingen.
De andere partner in Yamina, de alliantie van de Unie van Rechtervleugel Partijen, verloor zelfs een zetel wat ten koste ging van Het Joodse Huis.
Bij de nieuwe combinatie Arbeidspartij-Gesher verkreeg Gesher een zetel maar moest de Arbeidspartij (HaAvoda) er een inleveren.
Iets soortgelijks kwam bij de Democratische Unie voor. Deze won een zetel maar Meretz raakte er een kwijt terwijl de Groene Beweging en de Israël Democratische Partij ieder een zetel bemachtigden.
Samengevat kan men stellen dat zowel Yesh Atid, Degel HaTorah, Het Joodse Huis, als de Arbeidspartij (HaAvoda) en Meretz licht hebben ingeleverd en Nieuw Rechts nu wel het parlement heeft weten binnen te komen.
Samenstelling[bewerken]
De nieuwe, 22e Knesset herbergt tien fracties (oorspronkelijk negen maar na de opdeling van Yamina tien).[13] Zeventien parlementsleden zijn nieuwkomer waarvan acht voor de allereerste keer (tegen een recordaantal van 49 de vorige keer), wat te verwachten was bij nieuwe verkiezingen in zo'n kort tijdsbestek. De nieuwe Knessetleden zijn overwegend man, namelijk 92 personen tegen 28 personen van het vrouwelijk geslacht (een minder dan vorige maal). Dertien parlementariërs hebben een Arabische of Druzische achtergrond en zijn allemaal lid van de Gezamenlijke Lijst. Ultra-orthodoxe Knessetleden worden alleen aangetroffen bij de ultra-orthoxe partijen. De negen modern-orthoxe leden zitten vooral bij Yamina. Vier parlementsleden behoren bij de Lgbt-gemeenschap en zitten verspreid over diverse partijen (politiek leider van de Democratische Unie Nitzan Horowitz (en) is de eerste lgbt-partijleider in de geschiedenis van de Knesset). Vijf leden van de Knesset zijn generaal geweest (waarvan drie bij Kahol Lavan, te weten Gantz, Ya'alon en Ashkenazi, zie verder onder het kopje 'Aanloop') en een voormalig hoofd van de binnenlandse veiligheidsdienst Shin Bet (Avi Dichter (en)). Acht parlementariërs komen oorspronkelijk uit de voormalige Sovjet-Unie en staan allemaal op de lijst van Yisrael Beitenu en twee Knessetleden zijn afkomstig uit Ethiopië (staan op de lijst van Kahol Lavan). Opmerkelijk is verder dat er geen enkel Knessetlid meer is die alleen een snor draagt.[14]
Regeringsformatie[bewerken]
Daar deze uitslag weinig afwijkt van de voorgaande gaat het tot stand brengen van een nieuwe regering wederom een zeer moeilijke klus worden. Met de Arabische partijen wil niemand (echt) in zee gaan,[15] en Kahol Lavan en vooral Yisrael Beitenu willen ook niet met de ultra-orthodoxe partijen in een kabinet zitting nemen.
In de komende Knesset tekenen zich twee machtsblokken af die geen van beide over een meerderheid beschikken. Ten eerste die van premier Netanyahu. Diens rechts-religieuze blok in het te installeren parlement bestaat uit Likud, Shas, Verenigd Thora-Jodendom en Yamina (dezelfde partijen die de huidige regeringscoalitie vormen)[9][16] en dat goed is voor 55 zetels. Diens tegenhanger is het seculier midden-linkse blok, waarvan Gantz als leider zou kunnen worden beschouwd en dat bestaat uit Kahol Lavan, de Gezamenlijke Lijst, HaAvoda-Gesher en de Democratische Unie en dat goed is voor 57 zetels in de nieuw te vormen Knesset (eigenlijk maar 44 zetels want de Gezamenlijst Lijst ondersteunt Gantz weliswaar maar is niet bereid in een regering onder zijn leiding plaats te nemen).[17]
Blijft over Yisrael Beitenu met acht zetels die dus noch met de ultra-orthodoxe partijen (Shas en Verenigd Thora-Jodendom) noch met de Arabische partijen (de Gezamenlijke Lijst) wil samenwerken, waardoor beide blokken een meerderheid ontberen. Yisrael Beitenu-leider Avigdor Lieberman zinspeelt dan ook op een regering van nationale eenheid die in ieder geval kan bestaan uit Likud, Kahol Lavan en Yisrael Beitenu zelf maar waarvan de ultra-orthodoxe partijen zijn uitgesloten.
De donderdag na de verkiezingen heeft premier Netanyahu een video-oproep doen uitgaan waarin hij oppositieleider Gantz van Kahol Lavan het voorstel deed een brede regering te vormen. Van de kant van deze partij is daarop gereageerd door erop te wijzen dat het aan Gantz is om een dergelijke regering onder diens leiding te formeren daar zijn alliantie de grootste is geworden.
Dezelfde dag hebben de ultra-orthodoxe en de kleine rechtse partijen een document ondertekend waarin ze verklaren alleen in een regering onder leiding van Netanyahu te willen plaatsnemen.
President Reuven Rivlin staat nu voor de taak om een van de politieke leiders op te dragen binnen zes weken een nieuwe regering in elkaar te sleutelen. Lukt deze dat niet dan kan hij iemand anders aanwijzen die daar dan vier weken de tijd voor krijgt. Gaat ook dat niet lukken dan moeten er voor de derde keer verkiezingen worden gehouden maar Rivlin heeft al aangegeven dat hij dat koste wat het kost zal trachten te voorkomen.
Op woensdag 25 september heeft president Rivlin deze knoop doorgehakt door zittend premier Netanyahu te belasten met het formeren van een nieuwe regering nadat pogingen om coalitiebesprekingen op gang te brengen tussen Netanyahu en Gantz over het vormen van een brede regering op niets waren uitgelopen en Netanyahu als het erop aankomt over een groter blok dan oppositieleider Gantz kan beschikken (namelijk 55 tegenover 54 zetels omdat Balad dus niet meedoet of zelfs 55 tegenover 44 zetels als er ook rekening wordt gehouden met het gegeven dat de Gezamenlijke Lijst niet aan een regering-Gantz wil deelnemen).
Netanyahu krijgt 28 dagen de tijd om een kabinet te realiseren. Hij heeft aangegeven naar een brede coalitie te streven waarin (ook) Kahol Lavan zitting heeft. Gantz heeft van zijn kant laten weten daar geen deel van te willen uitmaken wanneer Netanyahu daadwerkelijk wordt gedagvaardigd voor aanklachten in verband met corruptie.
Lijstaanvoerders / fractieleiders[bewerken]
Alle lijstaanvoerders zijn ook fractieleiders geworden behalve Itamar Ben-Gvir omdat zijn Otzma Yehudit niet is verkozen. De fractie van Yamina is op 10 oktober gesplitst in Nieuw Rechts en de Unie van Rechtervleugel Partijen.
.jpg)
_(cropped).jpg)
Zie ook[bewerken]
- Zoveelste verkiezingen in Israël doorbreken eindelijk impasse - op 1 november 2022 voor de 25e Knesset
- Vierde verkiezingen in Israël vanwege financiële perikelen - op 23 maart 2021 voor de 24e Knesset
- Derde verkiezingen op rij in Israël - op 2 maart 2020 voor de 23e Knesset
- Israël kiest een nieuw parlement - op 9 april 2019 voor de 21e Knesset
---
- Netanyahu's formatiepoging mislukt, Gantz aan zet (26 oktober 2019)
- Vorming regeringscoalitie Israël mislukt, nieuwe verkiezingen (30 mei 2019)
|
Wil je deze pagina delen?
|
