Eise Eisinga Planetarium benoemd tot werelderfgoed

20 september 2023

Het Koninklijk Eise Eisinga Planetarium in Franeker is door het Werelderfgoedcomité van UNESCO aan de Werelderfgoedlijst toegevoegd, nadat het twee jaar geleden voor deze lijst werd voorgedragen. Het planetarium is daarmee een van de kleinste gebouwen op de lijst, waar in totaal meer dan duizend monumenten (zowel culturele als natuurlijke) op staan.

Het planetarium werd tussen 1774 en 1781 door de Friese wolfabrikant Eise Eisinga zelfstandig gebouwd. Het is ondergebracht in een klein woonhuis (dat sinds 1967 een Rijksmonument is) in het oude stadscentrum. Het is het oudste mechanische model van ons zonnestelsel ter wereld dat nog altijd werkt. Het astronomisch uurwerk, aangedreven door een slingeruurwerk, is in de woonkamer gebouwd. De constructie geeft een actueel beeld van de posities van de aarde, de maan en de vijf andere planeten (Mercurius, Venus, Mars, Jupiter en Saturnus) ten opzichte van de zon.

Staatssecretaris van cultuur Gunay Uslu is erg blij met de erkenning. Zij spreekt van "erfgoed op z’n best" en noemt het uniek en onvervangbaar; volgens Uslu vertelt het planetarium "een bijzonder verhaal dat ook ver buiten Nederland belangrijk is." Kathleen Ferrier, de voorzitter van de Nederlandse Unesco Commissie, zegt trots te zijn en spreekt van een "prachtige prestatie van allen die erbij betrokken waren".

Het Koninkrijk der Nederlanden heeft met het planetarium erbij nu dertien werelderfgoedsites.